W ciągu ostatnich dwóch tygodni pracy w gabinecie zdarzyło się kilka sytuacji, w których odmówiłem nowym pacjentom przeprowadzenia terapii. W ogólnopojętej fizjoterapii obowiązuje szereg przeciwwskazań względnych oraz bezwzględnych, które każdy terapeuta powinien znać, aby uniknąć ryzyka pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu leczenia w formie terapii manualnej warto, by również osoby umawiające się na wizytę były świadome istniejących zagrożeń. Z tego powodu powstał poniższy wpis.
Na przestrzeni lat, wraz z rozwojem fizjoterapii na świecie wciąż powstają co raz to nowsze aktualizacje dotyczące przeciwwskazań do podjęcia terapii. Dzieli się je na względne (mogą dyskwalifikować pacjenta do rozpoczęcia leczenia, jeżeli dany problem wpisuje się w określone warunki) oraz bezwzględne (dyskwalifikujące pacjenta bez względu na warunki). Wskazanie sztywnej listy bezwzględnych przeciwwskazań w obecnych czasach jest zadaniem bardzo trudnym z uwagi na mnogość metod i technik, które stosuje się w ogólnopojętej fizjoterapii. Część technik może być przeciwwskazaniem w danym schorzeniu, podczas gdy inne, nieinwazyjne wręcz przeciwnie. Przykładem tego, jak bardzo ewoluuje świat fizjoterapii, a wraz z nim zasady dotyczące przeciwwskazań, może być ciąża. Jeszcze kilka lat temu powszechnie uznawało się, że ciąża jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do fizjoterapii. Do dziś wpisując tego typu zapytania w wyszukiwarkach internetowych, natraficie często w pierwszej kolejności na starsze, dobrze wypozycjonowane strony, na których jednym z przeciwwskazań do jakiejkolwiek terapii będzie ciąża. Czy faktycznie tak jest w obecnych czasach? Absolutnie nie. Tysiące ciężarnych kobiet korzysta z różnych nieinwazyjnych form terapii, by pomóc sobie w swoich dolegliwościach. Stosowanie się do zasad opisywanych ponad 10 lat temu oznaczałoby, że kobiety te w trakcie ciąży zdane byłyby tylko i wyłącznie na siebie.
Krajowa Izba Fizjoterapeutów od początku swojego istnienia stara się usystematyzować i uregulować jak najwięcej kwestii w kontekście funkcjonowania fizjoterapii w naszym kraju. W związku z tym 1 marca 2018 roku weszła w życie uchwała 142, w której opublikowano wytyczne Krajowej Rady Fizjoterapeutów do udzielania świadczeń zdrowotnych z zakresu fizjoterapii. W jednym z rozdziałów opisywane są przeciwwskazania:
Eksperci podkreślają, że fizjoterapię należy przerwać na każdym z etapów, gdy tylko specjalista zauważy niepokojące objawy. Fizjoterapeuta może odmówić rozpoczęcia fizjoterapii, jeśli w wywiadzie medycznym odnotuje niepokojące sygnały. Według KIF m.in. są to:
1. W przeszłości choroba nowotworowa;
2. Nagła utrata masy ciała, bez konkretnej przyczyny;
3. Narastające osłabienie lub wycieńczenie organizmu bez uchwytnej przyczyny;
4. Gorączka lub stan podgorączkowy;
5. Utrzymujący się ból, który nie ma zdiagnozowanego podłoża;
6. Ból spoczynkowy, często opisywany jako pulsujący;
7. Obrzęk jednego lub więcej stawów;
8. Niezdiagnozowany uraz;
9. Świeży lub postępujący niedowład obwodowy;
10. Nietrzymanie moczu lub/i stolca powiązane z bólem kręgosłupa;
11. Zaburzenia napięcia mięśniowego;
12. Zaburzenia ruchowe;
13. Zaburzenia równowagi i krótkotrwałe utraty świadomości;
14. Nagłe lub świeżo pojawiające opadanie kącika ust, a także problem z mówieniem;
15. Dolegliwości bólowe okolicy jamy brzusznej lub za mostkowej;
16. Tętno spoczynkowe powyżej 100 uderzeń na minutę i mniej niż 50;
17. Ciśnienie tętnicze krwi powyżej 160/95;
18. Ciśnienie tętnicze poniżej 90/50.
Warto, aby każda osoba wybierająca się do fizjoterapeuty zaznajomiła się z powyższą listą i zakomunikowała o występowaniu danego objawu przed rozpoczęciem terapii.
Praca fizjoterapeuty nie jest tak prosta i nie sprowadza się jednak wyłącznie do przestrzegania powyższych wytycznych. Dokument sporządzony przez Krajową Izbę Fizjoterapeutów jest przemyślany i pozostawia otwartą formę interpretacji tego rozdziału, gdyż zawarto w nim również informację o “niepokojących sygnałach”. Przeciwwskazaniem w związku z tym może być naprawdę szeroki wachlarz objawów, którego nie sposób jednoznacznie usystematyzować. Z tego też powodu absolutnie kluczowym elementem rozpoczynającym pierwszą wizytę musi być solidny, szczegółowy wywiad. Dzięki niemu doświadczony terapeuta będzie w stanie wyłapać wspomniane niepokojące sygnały i poszerzyć wywiad bądź diagnostykę o konkretne pytania, które pozwolą ocenić czy dany pacjent rzeczywiście kwalifikuje się do terapii. Jako przykład przedstawię hipotetyczną sytuację, która mogłaby potoczyć się dalej dwojako:
Pacjent podczas pierwszej wizyty w wywiadzie wspomina o przebytej niewydolności krążeniowej 10 lat temu. Zapewnia, że od dawna wszystko już jest w porządku i nie zgłasza żadnych objawów.
– WARIANT A: Na tym kończy się temat i wywiad, gdyż pacjent twierdzi, że czuje się dobrze i chce jak najszybciej przejść do terapii. Fizjoterapeuta rozpoczyna terapię opartą o ćwiczenia siłowe.
– WARIANT B: W związku z przebytą chorobą układu krążenia, terapeuta pyta o przyjmowane leki i datę ostatniej kontroli kardiologicznej. Okazuje się, że pacjent sam zadecydował o zaprzestaniu przyjmowania leków 5 lat temu, gdyż czuł się wówczas dobrze. Ostatni raz u kardiologa był 7 lat temu, gdyż nie widzi sensu systematycznej kontroli. Męczliwość po wejściu schodami na 3 piętro tłumaczy sobie przebytym 2 lata temu zarażeniem COVID-19. Nie dostrzegał potrzeby wspomnienia o tym fizjoterapeucie podczas rozmowy, gdyż aktualnie w czasach pandemii duża część osób zauważa podobną męczliwość. Fizjoterapeuta zadając powyższe pytania i uzyskując kolejne odpowiedzi odmawia rozpoczęcia terapii i wyjaśnia konieczność odbycia kontroli kardiologicznej celem upewnienia się, że planowane ćwiczenia siłowe nie będą stanowić zagrożenia zdrowia i życia pacjenta.
W związku z powyższym mam gorącą prośbę do wszystkich pacjentów:
Nie śpieszmy się podczas pierwszej rozmowy z terapeutą, w której zbierany jest wywiad. Nie bagatelizujmy zadawanych pytań i odpowiadajmy zgodnie z prawdą, gdyż wszystkie działania terapeuty sprowadzają się do zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi w pierwszej kolejności. Następnie, gdy jest co do tego pewność, reszta pytań służy jak najlepszemu poznaniu szczegółów dotyczących problemu i znalezienia ścieżek, którymi można podążyć w procesie leczenia.
Jeżeli masz wątpliwości co do podjęcia terapii w gabinecie – opowiedz o tym terapeucie przed rezerwacją wizyty. Nie przejmuj się swoim brakiem wiedzy co do przeciwwskazań w fizjoterapii. Lista przytoczona powyżej jest tylko drogowskazem. Rzetelny wywiad podczas pierwszej wizyty rozwieje wszelkie wątpliwości, a w przypadku faktycznych przeciwwskazań, terapeuta wskaże Ci drogę dalszego postępowania.
